Een theatervoorstelling met een blindentolk. Orpheus heeft er als een van de eerste theaters in Nederland inmiddels ervaring mee opgedaan. Een van de twee blindentolken die voor de landelijk opererende stichting Komt Het Zien actief zijn woont in Apeldoorn: Angelique van Lieshout. Op 12 december neemt ze weer plaats in de regiekamer van de Hanoszaal, op loopafstand van haar huis. Dan geeft ze commentaar bij hetgeen er tijdens de musical The Addams Family gebeurt. Tijdens een reguliere voorstelling die voor iedereen tegen betaling toegankelijk is.
Wat voor doven en slechthorenden gesneden koek is, ligt voor visueel gehandicapte Nederlanders wat gecompliceerder. De doventolk is een bekend fenomeen, blindentolken zijn aanzienlijk dunner gezaaid. Dankzij de in 2014 in het leven geroepen stichting Komt het Zien kunnen blinden en slechtzienden als volwaardige toeschouwers naar het theater en festivals. Ze zien niets of weinig, maar horen des te meer. Zodra de mogelijkheid zich voordoet (stiltes bijvoorbeeld) kan de blindentolk zijn werk doen. Hun doelgroep is goed voorbereid. Na aanmelding krijgen ze een ingesproken tekst toegestuurd met informatie over het verhaal, kostuums, decor en spelers. Kort voor de voorstelling bestaat de mogelijkheid om met een aantal acteurs kennis te maken en de decors en opvallende kostuums te betasten. Vervolgens nemen de blinden en slechtzienden plaats in de zaal, zetten hun koptelefoon op en via een draadloze verbinding leidt de blindentolk ze door de voorstelling. Zo hoeven ze niets te missen. Live audiodescriptie heet dat in vaktaal.
Zodra de situatie dat toelaat of vereist krijgen ze het een ander te horen. Hoe een acteur een bepaald decorstuk nadert, waarom de muziek ineens spannend is en ook bij een verkleedpartij: Angelique van Lieshout is in Orpheus hun gids. ,,Daardoor kunnen ze bijvoorbeeld lachen of huiveren op hetzelfde moment als de anderen in de zaal. Zo heeft iedereen het gevoel erbij te horen.’’
Empathie
Een flinke dosis empathie is bij het vak van blindentolk vereist. Angelique heeft bovendien een theaterachtergrond. Zij nam destijds contact op met voormalige directeur van Orpheus om theaterbezoek voor visueel gehandicapten in de regio Apeldoorn aantrekkelijk te maken. Meta Neeleman had niet veel bedenktijd nodig, ook al drukt deze nieuwe kostenpost op de strakke begroting. De reacties op dat eerste seizoen waren zeer positief. Dit theaterjaar zijn er in Apeldoorn vier voorstellingen gepland met een blindentolk.
Angelique van Lieshout en haar collega Arlette Hanson (een directeur van een wintercircus) worden er overigens financieel niet wijzer van. Niet alle fondsen voor blinden zijn echter even toeschietelijk. ,,En dan is er nog het probleem om zoveel mogelijk mensen te bereiken’’, zegt Angelique van Lieshout van Komt Het Zien, die landelijk een bestand van zo’n 1000 mensen met een visuele beperking heeft opgebouwd. ,,Nederland telt zo’n 350.000 blinden en slechtzienden. Daarvan zijn er zo’n 100.000 potentiële theaterbezoekers. Daarom staan we ook op de jaarlijkse Blindenbeurs. Mond tot mond-reclame is voor ons heel belangrijk. Wij hopen dat zoveel mogelijk mensen die dit lezen het doorvertellen.’’
Audiodescriptie is volgens Angelique van Liesveld in landen als Engeland, Duitsland, Frankrijk, Polen en Italië heel gewoon. Met andere woorden: Nederland, Zorgstaat loopt niet voorop. ,,Dat is helaas zo. Wij blijven fondsen aanschrijven, maar een aantal sponsors zou toch wel heel erg prettig zijn. Ook op lokaal niveau.’’
De samenstelling van hetgeen Orpheus aan mensen met een gezichtsbeperking kan bieden is met vier voorstellingen op jaarbasis (nog) klein, maar divers. Zo wordt er rekening gehouden met cliënten van Visio Het Loo Erf die door de weeks in Apeldoorn revalideren en werken aan hun re-integratie en in de weekenden naar huis gaan. Dit seizoen is gekozen voor musical, show (Tineke Schouten), muziektheater een familievoorstelling van het Sprookjestheater van de Efteling. Dat laatste is een pittige uitdaging voor Angelique van Lieshout. Een visueel spektakel dat ze niet mag bombarderen met commentaar. De theaterdocent in haar, gekoppeld aan enige jaren ervaring als blindentolk zal haar geen slapeloze nachten bezorgen.
Grenzen
Toch zijn er grenzen.Circus dat kan, we doen met z’n tweeën, maar goochelen of wat daarmee samenhangt gaat niet. Jammer voor ons Geen Hans Klok dus.’’ De reacties van de visueel gehandicapten die via Komt Het Zien naar het theater gaan zijn zeer positief. En dat gaat ook op voor festivalbezoek waaronder een evenement als Deventer Op Stelten. Ook liet Komt Het Zien van zich horen tijdens de aanwezigheid van reuzen-poppen in Leeuwarden de Friese hoofdstad die in het afgelopen jaar Culturele Hoofdstad van Europa was.
Apeldoorner Harrie Vos kwam de laatste jaren nauwelijks meer in Orpheus, maar sinds hij gebruik kan maken van audio-descriptie is alles anders. ,,Ik kan mij nu een beeld vormen van wat er op het podium gebeurt. Zonder mis ik te veel.’’
Vos lijdt aan een oogziekte die hem langzaam maar zeker het zicht ontneemt. Zijn gezichtsvermogen was in zijn jongste jaren hooguit 20 procent. Maar hij weet wat kleuren zijn. Nu, op zijn 54-ste zijn de beelden vervaagd. Naar een klassiek concert ging hij nog wel eens, maar de musici zien was en is er niet bij. ,,Ik ben nu met 0.5 procent op een schaal van 100 bijna blind.’’ Een tv heeft hij niet. ,,Geen meerwaarde voor mij’’, zegt hij. Hij luistert graag naar klassieke muziek. En hij kijkt uit naar 12 december wanneer hij en een aantal lotgenoten naar de Addams Family gaan. Ook de meet and greet met de artiesten vooraf spreekt hem aan. ,,Je hebt nu het gevoel er bij te horen omdat je het met audio-descriptie echt kunt beleven. Ik vergelijk het met een live gespeeld boek. Bovendien maak je vooraf kennis met lotgenoten van buiten de plaats. Mensen die je niet eerder hebt ontmoet. Je sociale leven wordt er beter door.’’
Of hij naar de andere drie voorstellingen met audio-descriptie gaat kan hij nog niet zeggen. ,,Ik vind het niet leuk om alleen te gaan. Ik werk eraan om mensen te vinden die met me mee willen. Ik vind het een geweldig goed initiatief.’’
Meer informatie: www.komthetzien.nl
Angelique van Lieshout is te bereiken via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
