De vraag of de politie in Apeldoorn etnisch profileert leeft al langer bij de lokale fracties, sinds Controle Alt Delete en Amnesty International een lobbybrief stuurden naar de gemeenteraadsfracties. De huidige onderzoeken focussen zich nu vooral op het vertrouwen van burgers met een migratie-achtergrond ten opzichte van burgers zonder migratie-achtergrond. Daar is een stuitend verschil te zien: Jongeren met een migratie-achtergrond hebben duidelijk minder vertrouwen.
Volgens Jaïr Schalkwijk van Controle Alt Delete is Apeldoorn geen uitzondering op de landelijke trend. Daarmee reageert hij op de twijfels die bij de gemeenteraad leven. ‘Het is een belangrijk probleem, maar speelt dit ook in Apeldoorn’, klonk het in oktober 2017 nog.
Donderdagavond mocht de belangengroep tekst en uitleg geven bij een brief van Controle Alt Delete en Amnesty International, landelijk verstuurd aan alle gemeentes in Nederland. ,,Er zijn landelijke onderzoeken die aangeven dat jongeren met een migratie-achtergrond minder vertrouwen hebben in de politie, waarom zou dat in Apeldoorn anders zijn?”
Om wel een beeld te krijgen van de Apeldoornse situatie, heeft Controle Alt Delete de afgelopen maanden een aantal jongeren gesproken en hun persoonlijke verhalen in een onderzoek samengevat. Die verhalen geven een duidelijk beeld van jongeren die ten minste het idee hebben dat zij alleen gecontroleerd of staande gehouden worden omdat zij aan een ‘dadersprofiel’ voldoen. Wat heet: etnisch geprofileerd worden. Dat onderzoek is door Controle Alt Delete aan de gemeenteraadsleden aangeboden.
MEOS-App
Ondanks dat het probleem zich nog moeilijk in onderzoeken laat vatten, wordt al wel nagedacht over oplossingen. Zo kijkt Controle Alt Delete met interesse naar de nieuwe MEOS-app. Met die experimentele app moeten staandehoudingen ‘geprofessionaliseerd’ worden.
Met die app moet de agent in een handomdraai kunnen zien hoe vaak iemand al staande gehouden is, en andere relevante informatie bij een staandehouding krijgen. ,,Maar, let wel: Die app is specifiek níet gemaakt om etnisch profileren tegen te gaan, maar om een staandehouding professioneler plaats te laten vinden. We moeten nog zien hoe deze pilot uitpakt,” reageert Schalkwijk daarop.
Teamchef Basisteam Apeldoorn Herman van Haarlem die donderdagavond bij de presentatie van Controle Alt Delete aanschoof, verwacht meer van de MEOS-app. Apeldoorn is één van de tien Nederlandse gemeentes waar de MEOS-app uitgerold wordt bij wijze van proef. Van Haarlem belooft agenten een ‘Apeldoornse uitleg’ te geven bij de app, waarbij de vragen ‘Waarom hou ik iemand staande’ en ‘Hoe communiceer ik duidelijk genoeg’ centraal zullen staan. Het onderwerp heeft duidelijk zijn aandacht.
Schalkwijk hoopt vooral dat er goed gemonitord wordt, om te kijken of de nieuwe technologie de gestelde doelen wel gaat halen. Tot nu toe houdt de politie geen data bij van staandehoudingen. Ook daarom is het moeilijk om etnisch profileren aan te tonen. De data van de MEOS-app kan volgens Schalkwijk niet gebruikt worden om etnisch profileren aan te tonen of tegen te gaan.
Verder is Schalkwijk is tevreden met het nieuwe handelingskader voor proactieve controles dat sinds kort ingevoerd wordt. Toch heeft hij twijfels bij de invoering. ,,Iedere politie-afdeling mag zelf bepalen hoe dat kader ingevoerd wordt, en er wordt niet gemonitord of dit leidt tot een gedragsverandering onder agenten. Hoe weten wij dan of het werkt?” Volgens hem is het aan de gemeenteraad om in overleg met de burgemeester naar manieren te zoeken om het nieuwe handelingskader goed in te vullen.
Vertrouwen in de politie
Het vertrouwen van jongeren met een migratie-achtergrond in de politie moet beter. Daarover zijn politie, Controle Alt Delete en verschillende raadsfracties het donderdagavond eens. Donderdagavond ging de discussie vooral over waar het verschil tussen jongeren met migratieachtergrond en jongeren zonder migratieachtergrond vandaan komt. Negatieve ervaringen met de politie kunnen een reden zijn.
,,Maar dat betekent niet gelijk etnisch profileren, je houding naar de politie verandert al als je een bon krijgt,” aldus de ChristenUnie. Die twijfelt over de link die de hele avond impliciet gelegd wordt: Een lager vertrouwen in de politie onder jongeren met een migratie-achtergrond komt door etnisch profileren.
Volgens onderzoeker Jolien Broekhuizen spelen dan ook meerdere elementen mee in het vertrouwen in de politie: Persoonlijke ervaringen, het idee van rechtvaardigheid van handelen door de politie, de effectiviteit ervan en, niet onbelangrijk, social media.
Daarom pleit Controle Alt Delete al sinds 2017 voor een duidelijk doel in het Integraal Veiligheidsplan: ,,Dat burgers met een ‘niet-westerse migratieachtergrond’ even tevreden zijn over de bejegening bij het laatste politiecontact en evenveel vertrouwen hebben in de politie als ‘autochtone’ inwoners.”
