APELDOORN - Het rapport van Commissie de Winter over geweld in de jeugdzorg doet pijn, veel pijn. Dat zeggen slachtoffers die vroeger zijn mishandeld en misbruikt in Gelderse instellingen. Door het rapport komt oude pijn naar boven. Zoals bij Gerrie van de Put (63) die in de Rekkense Inrichtingen zat. Nu pas praat zij over haar trauma’s.
door Jenda Terpstra en Gerwin Peelen
Het was een koude winterdag in 1972. Gerrie van de Put was amper 16 jaar en zat in een treincoupé. Ze was stiekem onderweg van Zetten naar Heerde. In haar armen lag een baby van zes maanden oud. Gerrie was zojuist ontsnapt uit een instelling voor ongehuwde moeders en op weg naar haar ouderlijk huis.
Op haar vijftiende was Gerrie zwanger geworden van een jongen uit het gelovige dorp Heerde. Haar ouders waren geschokt. Ze stuurden hun dochter naar een instelling voor ongehuwde meisjes in Zetten. Het regime in de instelling was streng, maar Gerrie had het redelijk goed.
In Zetten beviel Gerrie van haar dochter: Janet, een piepklein meisje met blonde krullen. Haar begeleiders probeerden Gerrie te overtuigen dat ze te jong was om een kind op te voeden. Maar Gerrie wilde het niet afstaan. Baby Janet was zes maanden toen Gerrie vond dat het tijd werd om te gaan. In Zetten had ze niets meer te zoeken, vond ze. Die treinreis naar huis bleek later de grootste fout uit haar leven.
Bekijk hier de video met Gerrie: (tekst gaat verder na de reportage)
Rekkense inrichting
Toen ze bij haar ouders aankwam, wachtte Gerrie geen warm welkom. ‘Mijn vader zei dat ik een moeilijke puber was.’ De baby wilden ze ook niet in huis hebben. Binnen twee dagen stond de jeugdbescherming in Gerrie's herinnering op de stoep. Baby Janet werd meegenomen. ‘Ik heb nergens voor getekend.’ Ook Gerrie moest vertrekken: ze werd naar de Rekkense Inrichtingen in de Achterhoek voor moeilijke kinderen gestuurd. Die zouden haar wel heropvoeden, zei haar vader.
Over wat er volgde kan Gerrie pas tientallen jaren later praten. ‘Ik werd binnengebracht door een lange gang. In een vierkant zaten allemaal hokjes.' Het waren de slaapkamers met tralies voor de ramen. De inrichting werd beheerd door 'tirannen'. 'Het geluid van rinkelende sleutelbossen kan ik nog steeds niet verdragen.’
In de Rekkense inrichtingen waren grote problemen in de jaren ‘70, blijkt uit het rapport dat commissie de Winter vorige week publiceerde. Er was een groot personeelstekort, de kinderen en begeleiders zaten in een ‘spiraal van geweld’. Door dat personeelstekort ging er veel fout op groepen. Kinderen werden vaak lang in isoleercellen geplaatst.
Kale isoleercel
Gerrie herinnert zich hoe ze voor straf soms een week of twee weken lang in een isoleercel zat. ‘De cellen bevonden zich buiten de groep in een hoog gebouw. Daar liep je heen met de leiding.’ Wanneer je het daglicht weer zou zien wist je niet.
De cellen hadden geen ramen en hadden kale muren, staat in het rapport van De Winter. In het gebouw was vaak geen toezicht van begeleiding, wat wel de bedoeling was. De groep was ver weg. 'En jij was daar helemaal alleen’, herinnert Gerrie.
Uit een vragenlijst in 1979 aan kinderen die in gesloten jeugdinstellingen zaten, bleek dat sommige geïnterviewden wel erg vaak in de isoleer moesten zitten. De duur kon variëren van enkele uren tot drie weken. De Rekkense Inrichtingen scoorden hierin het hoogst.
Koude douche
Dit was niet de enige vorm van straf. Gerrie herinnert zich hoe meisjes, en zij ook, soms onder de koude douche werden gezet. Een vreselijk trauma heeft ze van de maaltijden: als je je bord niet leeg at, kreeg je datzelfde bord dagenlang voor je neus. Tot hij leeg was.
Ze vertelt hoe meiden soms slaags raakten met begeleiding. En hoe zij tijdens een meningsverschil met een begeleider zo hard geslagen werd in haar buik, dat ze met een bloeding in haar baarmoeder werd opgenomen in het ziekenhuis.
Even erg was de geestelijke mishandeling. ‘Je hoorde dagelijks dat je niets waard was, dat meisjes zoals wij niet thuis hoorden in de maatschappij.’ De begeleiders duldden geen tegenspraak. ‘Hun wil was wet.’ Dat brak de meiden, was het idee.
Trauma’s
Door het rapport van de Winter komen de oude trauma’s weer boven, zegt Gerrie. Jarenlang heeft ze niet gepraat over haar ervaringen. Haar eerste kindje Janet heeft ze nooit meer gezien. Wat overgebleven is uit het verleden is woede. ‘Ze hebben me daar helemaal kapot gemaakt’, zegt ze huilend.
De excuses die de minister vorige week aanbood na de presentatie van het rapport doen haar niets. 'Hij weet niet waar hij over praat. En wat hebben we er aan? Ons leven is verwoest.'
Veel reacties
Na de berichtgeving over geweld en misbruik in de jeugdzorg ontving Omroep Gelderland tientallen reacties van slachtoffers. Het rapport geeft een gevoel van erkenning, zeggen de meesten. Maar er klinkt ook een waarschuwing.
Naast woede die er nu uitkomt, is er na al die jaren nog steeds behoefte aan nazorg, zegt ervaringsdeskundige Brigitte Kicken. De verhalen die loskomen zitten vaak al jaren vast, zegt ze. 'De politiek en de samenleving moeten daar iets mee', zegt ze. Goede nazorg is hard nodig. Met dit rapport alleen is het niet klaar, waarschuwt ze.
